فرایند انضباط
فرآیند انضباط، مثل همه فرآیندهای مدیریت منابع انسانی، متأثر از محیط است
تغییراتی در فناوری، محیط داخلی سازمان و فرهنگ و نظام ارزشی باعث تغییر در قوانین و مقررات انضباطی میگردد.
نوع تنبیه هایی که برای تخلفات مقرر میشود، می توان تابع موارد زیر باشد:
- بلوغ فکری کارکنان
- نوع سازمان
- نوع فعالیت سازمان
اطلاع رسانی مقررات انضباطی به کارکنان بسیار مهم است.
در مواقع تعیین و اعمال مجازات هرگز نباید فراموش کرد که هدف، اصلاح رفتاری است که مانع دستیابی به اهداف سازمان در زمان مشخص شده است
همه تخلفات به یک شکل، نوع و شدت نیستند، و اقدام انضباطی باید با شکل، نوع و درجه تخلف متناسب باشد.
اهمیت تخلف برای سازمان، سابقه فرد در انجام تخلفات، کیفیت کار، سنوات خدمت فرد، رضایت مافوق، شرایط محیطی کاهنده تقصیر فرد، میزان آشنایی فرد و سایر همکاران، و مهمتر از همه مستند بودن مدارک، باید در ارزیابی و قضاوت در مورد تخلفات در نظر گرفته شود.
کارکرد انضباط
- اقدامات انضباطی ضمن اصلاح رفتار نامطلوب، ممکن است پیامدهای منفی داشته باشد.
- اصلاح رفتار نامطلوب نیاز به اقدامات انضباطی سخت و قاطعانه دارد، از طرف دیگر، هر چه اقدام انضباطی سنگینتر باشد احتمال بروز پیامدهای منفی همچون خشم و نفرت از مدیران و سازمان بیشتر است.
- اگر اقدامات انضباطی غیر منطقی، برای اعمال زور و تهدید، فرو نشاندن خشم، توجیه شکست و پوشش دادن ضعفها و کمبودها باشد، کارایی ندارد.
انواع تخلفات
تخلفات سازمانی به چهار گروه تقسیم میشود:
۱. تخلفات زمانی و عملکرد: همچون غیبت، تأخیر، سوء استفاده از مرخصی های استعلاجی، حضور نیافتن بر سر کار، انجام ندادن به مواقع کار، انجام کار زیر حد استاندارد و نادیده گرفتن کمیت و کیفیت الزامات تولید و خدمات
۲. اعمال غیر اخلاقی: همچون تقلب، نادرستی، عدم امانت داری و دزدی کارکنان و بسیاری از سازمانها بدون هیچگونه بخششی کارکنان را به خاطر دزدی و دروغ بیدرنگ اخراج میکنند چون آن را نشانهای از ناهنجاریهای شخصیتی دانسته، این گونه افراد را غیر قابل اعتماد میدانند.
۳. اعمال بدنام کننده سازمان
اعمال و رفتارهای کارکنان در خارج از سازمان در صورتی که تأثیر منفی بر وجهه و تصویر بیرونی سازمان داشته باشد تخلف محسوب میشود.
همچون بدگویی از سازمان در بیرون، ابراز شک و تردید درباره ارزشهای سازمان
باید به این توجه کرد که نباید آزادی افراد در بیرون از سازمان قربانی هویت سازمانی آنها شود،
مدیران ارشد سمبل سازمان محسوب میشوند و زندگی خصوصی آنها با زندگی سازمانی عجین شده است. بنابراین، انتظار میرود که زندگی مدیران، چه در ظاهر و چه در پنهان، منطبق با معیارها و موازین کاری و اخلاقی سازمان باشد.
اما نحوه زندگی خصوصی کارکنان چندان به تشخیص اجتماعی سازمان ارتباطی ندارد.
۴. رفتارهای ضد شهروندی
نوعی بدرفتاری کارمند که از بازده کار کارکنان میکاهد
همچون سرپیچی از دستورات، شوخیهای آزار دهنده، مشاجره با همکاران یا مشتریان، رفتار و حرکات غیر عرفی، بی اعتنایی به مقررات ایمنی و بی دقتی در کار، تمرد، ستیزه جویی و بدرفتاری، نقض آشکار قوانین و مقررات سازمان
این تخلفات نیازمند برخورد قاطع و سریع است تا در رفتار دیگران تاثیر گذاشته، مانع شیوع تخلفات در سازمان شود.
مهمترین عبارتی که معرف نوعی رفتار ضد شهروندی اند عبارتند از:
رفتار ناهنجار کارکنان(Employee deviance behavior):
هنجارهای مهم سازمانی را نقض و تشخیص یک سازمان یا اعضای آن و یا هر دو را تهدید میکند.
رفتارهای ناهنجار بر رفتارهای نقض هنجارهای سازمان متمرکز است.
رفتارهای غیر اخلاقی، نقض کننده قوانین و ارزشهای اجتماعی اند.
رفتار ضد اجتماعی(Anti – social behavior):
همچون آتش سوزی عمدی، اخاذی، رشوه خواری، تبعیض، جاسوسی، زیاده خواهی، کلاهبرداری، پس زدن، دروغگویی، خرابکاری، دزدی، پیمان شکنی و خشونت بین فردی
رفتار غیر کارکردی(Dysfunctional behavior)
این رفتارها در دو طبقه کلی قابل تقسیم بندی اند:
رفتارهایی که مستقیماً به افراد یا گروهها آسیب میزنند؛
رفتارهایی که به سازمان آسیب می رساند.
رفتارهای غیر مولد(Counterproductive Work Behavior(CWB))
همچون اجتناب از کار، انجام نادرست وظایف، تعرض فیزیکی، ابزار خصومت لفظی (ناسزاگویی)، خرابکاری و دزدی.
برخی اقدامات نظیر تعرض و خصومت مستقیماً علیه افراد انجام میشوند، در حالی که برخی دیگر مثل انجام نادرست وظایف یا خرابکاری مستقیماً علیه سازمان صورت می پذیرد، برخی اقدامات نظیر دزدی نیز ممکن است هم علیه افراد باشد و هم علیه سازمان.
بدرفتاری سازمانی Organizational Misbehavior (OMB)
رفتارهایی که با ارزشهای سازمانی سازگارند، اما با ارزشهای اجتماعی تناقض دارند (مثل دروغ گفتن به نفع سازمان)؛
همین طور رفتار ی که با ارزشهای اجتماعی سازگارند اما با ارزشهای سازمانی در تضادند (مثل افشای اسرار سازمان).
این رویکرد بیشتر انواع رفتارهای آسیب زننده را در برمیگیرد؛ هم رفتارهایی که در داخل و خارج به سازمان آسیب میرسانند و هم رفتارهایی که به افراد آسیب میزنند و هم رفتارهایی که ه جامعه صدمه می زنند.
پرخاشگری در محل کار(Workplace aggression)
پرخاشگری در محل کار به سه صورت است:
مضایقه کردن از همکاری، انتشار شایعه و بدگویی، اصرار در مجادله، تجاوز و استفاده از کلام اهانت آمیز؛
مجادله شدید با سرپرستان، همکاران و مراجعین؛ کارشکنی، تهدید های زبانی، و جریحه دار کردن احساسات افراد؛
نمایش عصبانیت شدید و تهدید به خودکشی، زد و خورد فیزیکی، تخریب اموال و داراییها، استفاده از سلاح گرم، ارتکاب به قتل، تجاوز جنسی، و ایجاد آتش سوزی
